برخی از فقهای امامیه در کتب فقهی در بحث حدود، موضوع عفو را مورد عنایت قرار داده و معتقدند چنانچه مرتکب به حدی از حدود الهی اقرار و پس از اقرار توبه کند، امام و یا حاکم شرع بین اجرای حد و یا عفو مقر، مخیّر و مختار است.

فردی مستحق حقی است سپس آن را ساقط می کند، مانند قصاص و یا جبران خسارت.  عفو، ترک مجازات، به سبب انجام گناه است.  عفو، اسقاط حق از روی احسان و جود است، در حالی که قدرت بر انتقام نیز دارد. با توجه به مراتب فوق الذکر ملاحظه می شود فقهای عظام در تعریف عفو چندان اختلافی ندارند و آنها عفو را به طور اجمال نوعی اسقاط حق دانسته اند.

به طور کلی معنای اختصاصی و اصطلاحی عفو در علم فقه، چندان از معنای لغوی آن که بخشش و درگذشتن از مجازات و کیفر است، دور نمی باشد. کلمه عفو و یا مشتقات آن در قرآن مجید به کرّات به کار برده شده است. آنجا که می فرماید: «... از بدی درگذرید، پس به درستی که خداوند درگذرنده تواناست».  و یا اینکه: «... و عفو کنندگان از مردمان نیکوکارند و خداوند نیکوکاران را دوست دارد». 

بنابراین با دقت نظر در آیات مختلف قرآن کریم و منابع فقهی اسلامی ملاحظه می کنیم که نهاد عفو از آن حیث اهمیت دارد و مورد تأکید قرار گرفته است که نشان دهنده اوج صفات متعالی انسانی است. آنجایی که خداوند متعال می-فرماید: «اگر از عقاب زنان و فرزندان، که شما را از طاعت و جهاد در دین باز دارند، پس از توبه ایشان، عفو و آمرزش و چشم پوشی کنید، خدا هم در حق شما بسیار آمرزنده و مهربان است».  لذا انسانی که فرد بزهکاری را در اثر عظمت روح خویش مورد عفو قرار می دهد، علاوه بر اصلاحِ خود و دیگران، در عمقِ جانِ بزهکار نیز تأثیر گذاشته و وی را در جهت سیر معرفت الهی و انسانی آماده می کند.

فهرست مطالب
مبحث اوّل: ماهیّت عفو.    
گفتار اوّل: عفو در کتب لغت عربی.    
گفتار دوّم: عفو در لغت فارسی    
گفتار سوّم: عفو در قرآن کریم.    
گفتار چهارم: جایگاه اخلاقی و دینی عفو    
گفتار پنجم: عفو در سخن فقهاء.    
گفتار ششم: مفهوم و جایگاه حقوقی عفو (عفو در سخن حقوقدانان)    

مبحث دوّم: سابقه تاریخی عفو در حقوق ایران.    

مبحث سوّم: ارکان عفو    
گفتار اوّل: صیغه.    
گفتار دوّم: عفو کننده (عافی)    
گفتار سوّم: عفو شونده (معفو عنه) .    
گفتار چهارم: موضوع عفو.    

مبحث چهارم: جایگاه عفو در حقوق اسلامی.    

گفتار اوّل: مبانی عفو در حقوق اسلام.    
گفتار دوّم: مستندات فقهی جواز عفو در حقوق اسلام.    
بند اوّل: آیات.    
بند دوّم: روایات    
بند سوّم: اجماع    
بند چهارم: عقل.

منابع